संकट र सम्भावनाको दोबाटोमा नेपाल

• October 08, 2025

१ संकट र सम्भावनाको दोबाटोमा नेपाल, परिवर्तनको अवसरको मोडमा।

नेपाल अहिले ऐतिहासिक मोडमा उभिएको छ। संविधान छ, लोकतन्त्र छ, अधिकारको सूची पनि लामो छ  तर व्यवहारमा राजनीतिक अस्थिरता, बेरोजगारी, भ्रष्टाचार, र विश्वासको अभावले देशलाई थिचेको छ। एकातिर युवाहरू विदेशी भूमिमा पसिना बगाइरहेका छन्, अर्कोतिर देशभित्र अवसरको कमीले निराशा बढेको छ।तर, यो संकटको घडीले नेपाललाई एउटा नयाँ मोडमा पुर्याएको छ अबको बाटो भनेको केवल शासन परिवर्तन होइन, सोच र संस्कार परिवर्तन हो।

२. राजनीतिक दिशा स्थिरता जवाफदेहिता र नयाँ नेतृत्व

नेपालको राजनीतिमा ३० वर्षको लोकतन्त्रले अधिकार त दियो, तर जवाफदेहिता कम भयो। दलहरू सत्ताको खेलमा रमाइरहेका छन्, तर जनता दैनिकीमा संघर्ष गरिरहेका छन्।अब चाहिने कुरा के हो भने

• राजनीतिक स्थिरता र नीति निरन्तरता सरकार परिवर्तन भए पनि नीति र योजनामा निरन्तरता रहोस्।

• कानूनी शासन (Rule of Law)  कानुन सबैभन्दा माथि, व्यक्तिवाद होइन संस्थाको शासन।

• नयाँ पुस्ताको नेतृत्व प्रवेश पुराना सोचले नयाँ पुस्ताको आकांक्षा बुझ्न सक्दैन। अब युवा र सीपयुक्त नेतृत्वलाई अवसर दिनुपर्छ।

• ई-शासन र पारदर्शिता भ्रष्टाचारको अन्त्य र नीति कार्यान्वयनका लागि प्रविधि-आधारित शासन आवश्यक छ। नेपालको राजनीति अब “शक्ति” होइन, “सेवा” मा रूपान्तरण हुनुपर्छ।

३. आर्थिक बाटो

 उत्पादन, रोजगारी र स्वावलम्बन नेपालको अर्थतन्त्र अझै पनि रिमिट्यान्समा निर्भर छ। तर यो टिकाउ विकासको बाटो होइन। अब हामीले अपनाउनुपर्ने आर्थिक नीति यस्ता छन् 

• कृषि आधुनिकीकरण र उद्योग विस्तार: नेपालको भूमि उर्वर छ, तर उत्पादन कम छ। किसानलाई प्रविधि, ऋण र बजार उपलब्ध गराउनुपर्छ।

• साना उद्योग र स्टार्टअप प्रोत्साहन: युवा उद्यमीलाई लगानी पहुँच र कर छुटका सुविधा दिनुपर्छ।

• पर्यटन र प्राकृतिक स्रोतको दीगो उपयोग: हिमाल, संस्कृतिको र जैविक विविधताको देश नेपालले दिगो पर्यटनमार्फत राजस्व बढाउन सक्छ।

• विदेशी निर्भरता घटाएर घरेलु उत्पादन बढाउने: ‘Made in Nepal’ ब्रान्डलाई अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा उठाउन सरकार र निजी क्षेत्रबीच सहकार्य हुनुपर्छ। अर्थतन्त्रको आत्मा भनेको “रोजगारी सिर्जना र उत्पादकता” हो  आयात होइन, उत्पादनमुखी राष्ट्र निर्माण।

 ४. सामाजिक पक्ष  एकता, शिक्षा र नैतिक पुनर्जागरण

समाज कुनै पनि देशको मेरुदण्ड हो। आज नेपालमा राजनीतिक, जातीय, धार्मिक, भाषिक र क्षेत्रीय विभाजनले सामाजिक तानाबाना कमजोर बनाइरहेको छ। यसको समाधानका लागि .

• समानता र सहिष्णुताको संस्कृति पुनः स्थापित गर्नुपर्छ।

• शिक्षालाई जीवन सीपसँग जोड्ने: अहिलेको शिक्षा बेरोजगार उत्पादन गर्दैछ, यसलाई व्यावहारिक र सीपमूलक बनाइनुपर्छ।

• नैतिकता र सामाजिक जिम्मेवारी: नागरिकले आफ्नो अधिकारसँगै कर्तव्य पनि बुझ्नुपर्छ।

• महिला, दलित, जनजाति र सीमान्तकृत वर्गको सशक्तीकरण: समावेशी समाज विकासको मूल आधार हो।

५. Gen Z पुस्ताको भूमिका — नयाँ नेपालका निर्माता २०२० पछि जन्मिएको “Gen Z” पुस्ता नेपालको भविष्य होइन, वर्तमान शक्ति हो।यो पुस्ता टेक्नोलोजीमा निपूर्ण, विश्वव्यापी सोच राख्ने र अन्यायविरुद्ध आवाज उठाउने पुस्ता हो। Gen Z ले अब 

• पुरानो राजनीतिक शैलीलाई चुनौती दिनुपर्छ।

• सत्य, पारदर्शिता र जिम्मेवारीको मूल्यमा टेकेर नेतृत्व लिनुपर्छ।

• प्रविधि र नवप्रवर्तनमार्फत विकासको गति बढाउनुपर्छ।

• सामाजिक सचेतना र कानूनी चेतना फैलाउन डिजिटल मञ्चको उपयोग गर्नुपर्छ। नेपालको पुनर्जागरण यही पुस्ताबाट सुरु हुन्छ नयाँ सोच, नयाँ ऊर्जा र नयाँ नैतिकताबाट।

६. आगामी बाटो  समृद्धिको कार्ययोजना

अबको नेपालले अपनाउनुपर्ने मार्ग स्पष्ट छ —

1. सुशासन: भ्रष्टाचारमुक्त, पारदर्शी र कानूनमुखी शासन।

2. स्वावलम्बन: उत्पादन र सीपमुखी अर्थतन्त्र।

3. शिक्षा सुधार: सीप, प्रविधि र अनुसन्धानमुखी शिक्षा।

4. नागरिक जागरण: अधिकार र कर्तव्यप्रति सचेत नागरिक।

5. प्रविधि र नवप्रवर्तन: डिजिटल नेपाल अभियानलाई बलियो बनाउने।

6. राजनीतिक परिपक्वता: सहकार्य र स्थायित्वमा आधारित नेतृत्व।

७. निष्कर्ष हाम्रो हातमा भविष्य

नेपालको भविष्य कुनै चमत्कारले होइन, हाम्रो सोच र कर्मले बदलिन्छ। देश बदल्ने जिम्मेवारी सरकारको मात्रै होइन  हाम्रो हरेक निर्णय, हरेक श्रम र हरेक इमानदारीमा निर्भर छ। अब समय आएको छ 
1 आलोचना होइन, योगदान गर्ने।
2 निराशा होइन, आशा बोकेर अघि बढ्ने।
3 राजनीतिक खेल होइन, राष्ट्रिय जिम्मेवारीको अभ्यास गर्ने।

नेपाल बाँच्ने हो भने  हामी सबैले भन्नुपर्छ देश म हुँ र म नै परिवर्तनको सुरुवात हुँ।

✍️ अधिवक्ता लक्ष्मी प्रसाद अधिकारी
( Chandragadhi Lawyers’ Associate)