Artificial Intelligence आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स (एआई)

• July 10, 2025

 मानिसहरुको वुद्धि विकास र उन्नति प्रगति सामाजिक जिवनयापन कुरा भन्दा फरक आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स Artificial Intelligence भनेको मेसिनको सायता बाट चलायनमान हुने बुद्धिमता हो यसलार्इ कृतिम बुद्धिमता, मानब द्रारा  निर्मीत संन्चालीत मानव सहयोगी मानव देखी बाहेकको बुद्धिम्मता पनी भनिन्छ।यो कुनै पनि जिव र जिवनको बुद्धिमता भन्दा पुरा बिपरीतको बुद्धिमता मानिन्छ।निर्मित वा कृतिम  बुद्धिमता समेत पनी भन्ने गरीएको छ। हाम्रो कामयावी जनजीवनमा प्रयोग हुने भाषा तथा शब्द पहिचानका बिषय पनि यसमा उदाहरणका लागि बुझ्न सकिन्छ जस्तै वाक्य पहिचान वाक्य चिन्ने कम्पयुटर आधारमा भाषाको अनुवाद, कम्प्युटराईज इनपुटको आधारमा अन्य बिषेशता समेत रहेको हुन्छ।आरटिफिसियल इन्टेलिजेन्स (Artificial Intelligence) को अहिलेको आधुनिक लेटेस्ट एडभान्स वेब इन्जिनहरु समेतलाई हेर्दा उदाहरणका लागि फेसबुक , गुगल सर्च इन्जिन, रिकमडेसन सिस्टम,  युवटुव, अमेजन र नेटफ्लिक्स जस्ता बिभिन्न अप्लिकेशनले काम गरिरहेको देखिन्छ भने आवजामा बिकसित अप्लिकेशनहरुमा सिरि र एलेक्सा र तथा अन्य छन भने ड्राइभर रहित कारमा जैसे बेमो अप्लिकेशन रहेको पाइन्छ।क्रिएटिव टुल्समाहरुमा च्याट जिपिटि, एआइकला प्रोगाम रहेको पाईन्छ।अटमेटिक निर्णय लिने गेम सिस्टमहरुमा जैसे, शतरँग, गो जस्ता Application हरु व्यापक प्रस्तिप्रधा गरी चलेको छन।हामीले चलाउने कम्पयुटर र मोइवाइलमा अन्य बिभिन्न एडभान्स आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स (Artifical Intelligence) प्रयोगमा रहेका Application रहेको पाइन्छ।आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स कम्पयुटर प्रणालीलाई बुझाउँछ।जसमा पहिले मानव मस्तिष्कलाई तर्क, बोली पहिचान, निर्णय लिने र ढाँचा पहिचान जस्ता कार्यहरु गर्न आवश्यक हुन्छ।AI ले मेसिन लर्निङ, गहिरो सिकाइ र प्राकृतिक भाषा प्रशोधन र रोबोटिक्स जस्ता धेरै प्रविधिहरु प्रयोग गरेको पाइन्छ।AI इनपुट प्रशिक्षण डेटाको ढाँचा र संरचना सिक्छ र त्यसपछि समान विशेषताहरु भएको नयाँ डाटा उत्पन गर्दछ।AI इनपुट प्रशिक्षण डेटाको ढाँचा र संरचना सिक्छ र त्यसपछि समान विशेषताहरु भएको नयाँ डाटा उत्पन गर्दछ।यदि आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्समा टेक्स्ट इमेज वा अन्य मिडिया जेनेरेट गर्ने क्षमता छ भने त्यस्ता प्रकारको आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्सलाई GAI  वा Generative Artifical Intelligence भनिन्छ।च्याट जीपीटी ,जेमनी, को पाइलट AI को जलन्त केही उदाहरण हुन्।

नेपालमा आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्सको महत्व के के मा हुन।

कृषि आधुनिकरणमा

AI ले किसानहररुलाई बाली व्यवस्थापन कीट नियन्त्रणमा र मौसम ढाँचाहरुमा डाटा संचालित अन्तदृर्षटिहरु प्रदान गरे कृषि उत्पादकत्वमा उल्लेखिनीय वृद्धि गर्नमा सहयोग गर्न सक्छ।कृषिमा AI लाई प्रयोग गर्न सकिने केही मुख्य तरिकाहरु यहाँ छनः

१.रोग पहिचानः AI ले बिरुवाहरुमा स्वतःरोगहरु पिहचान गर्न सकिने गर्न सक्छ र ती व्यापक हुन पातहरु छविहरुमा मार्फत संक्रमणहरु पत्ता लगाउन सक्छ।

२.मौसम विश्लेश्षणःAI ले मौसम पूर्वानुमान एजेन्सीशरु उपग्रह छविहरु र जलवायु मोडलहरुबाट  डेटा मार्फत मौसम ढाँचाहरु विश्लेषण गर्न सक्छ यसैले छनौट रोपण उम्र वाली उत्पादकनको पूर्वानुमान गर्न र अनमान दिन्छ।

३.सरल सटीक खेतीःAI ले स्वायत्त ड्रोन र मेसिनरीहरुलाई आवश्यक पर्ने ठाउँमा कीटनाशक र पानी लागू गर्ने रासायनिक प्रयोग र मल खाद पानी बचत गर्न मार्गदर्शन गर्दछ।

यी अनुप्रयोग किसानहरुलाई सूचित निर्णयहरु लिन, स्रोतहरु अनुकूलन गर्न, र समग्र बाली स्वास्थय र उपज सुधार गर्न मद्दत गर्दछ।

स्वास्थय सेवामा

AI ले चिकित्स आवश्यकताहरु भविष्यवाणी गर्ने, व्यवस्थापन गर्ने र प्रतिक्रिया दिन क्षमता बढाएर स्वास्थय सेवा क्रान्तिकारी परिवर्तन गर्न सक्छ।यहाँ केही तरिकाहरु छन्।AI लाई स्वास्थय सेवामा प्रयोग गर्न सकिन्छः

१.महामारीको भविष्यवाणी र व्यवस्थापनःएआईले महामारीको सम्भावित प्रकोपको भविष्यवाणी गर्न स्वास्थय डेटा ढाँचाहरु विश्लेषण गर्न सक्छ सरकारलाई प्रारम्भिक रोकथाम उपायहरु लिन सक्षम बनाउँछ, जुन सीमा बजेटमा सार्वजनिक स्वास्थय पनको लागि महत्वपूर्ण छ।

२.माग भविष्यवाणीःAI ले चिकित्स आपूर्ति र कर्मचारीको मागको कुशलता पूर्वक भविष्यवाणी गर्न सक्छ सुनिश्चित गर्दै कि स्वास्थ्य सेवा सुविधाहरुले बिरामीको भारलाई उत्तम रुपमा ह्यान्ड गर्न सक्छ।

३.जोखिम पहिचानःAI ले रोगी रेकर्डहरु विश्लेषण गर्न सक्छ केही अवस्थाहरुको लागि उच्च जोखिममा व्यक्तिहरु पहिचान गर्न प्रारम्भिक हस्तक्षेप र व्यक्तिगत उपचार योजनाहरु सक्षम पार्दै, सीमित स्रोतहरुसँग पनि।

४.टेलिमेडिसिनःनेपालको अधिकांश जनसंख्या शासक क्षेत्रमा  बसोबास गर्दछ।एआई संचालित टेलिमेडिसिन प्लेटफर्महरुले दुर्गम क्षेत्रका बिरामीहरुलाई भिडियो कलहरु मार्फत शहरी केन्द्रहरुमा डाक्टरहरुसँग परामर्श गर्न सक्षम बनाउँछ।AI उपकरणहरुले यी परामर्शहरुमा वास्तविक डेटा विश्लेषण र निर्माण समर्थन प्रदान गर्दछ।

५.टेलिमेडिसिनःनेपालको अधिकांश जनसंख्या शासक क्षेत्रमा बसोबास गर्दछ।एआई संचालित टेलिमेडिसिन प्लेटफर्महरुले दुर्गम क्षेत्रका बिरामीहरुलाई भिडयो कलाहरु मार्फत शहरी केन्द्रहरुमा डाक्टरहरुसँग परामर्श गर्न सक्षम बनाउँछ।AI उपकरणहरुले यी परामर्शहरुमा वास्तविक समय डेटा विश्लेशण र निर्णय समर्थन प्रदान गर्दछ।

६.रिमोट डायग्नोस्टिक्सःग्रामीण स्वास्थ केन्द्रहरुले चिकित्स तस्बिहरु र परीक्षण परिणामहरु विशेषज्ञहरुलाई व्याख्याको लागि पठाउन सक्छन् ,एआई उपकरणहरुले अत्यावश्यक केसहरुलाई प्राथमिकता दिन मद्दत गर्दछ।

स्वास्थयसेवामा AI को यी अनुप्रयोगहरुले दक्षता, पहुँच, र बिरामी हेरचाहको गुणस्तर सुधार गर्न मद्दत गर्दछ, विशेष गरी स्रोत - प्रतिबन्धित वातावरणमा।

शिक्षा सेवामा

नेपालको शिक्षा प्रणालीमा, एआई प्रविधिको एकीकरण परम्परागत सिकाइ अनुभवलाई उल्लेखिनीय रुपमा परिवर्तन गरेको छ।AI संचालित अनुकूली सिकाई प्लेटफर्महरुले विधार्थीहरुलाई व्यत्तिगत सिकाइ ढाँचा र प्राथमिकताहरुको विश्लेशण गर्न परिष्कृत एल्गोरिदमहरु प्रयोग गरी अनुकूलित शैक्षिक स्रोतहरु र उपकरणहरु प्रदान गर्दछछ।यसले प्रत्येक विधार्थिहरुको आवश्यक्ता अनुरुप व्यतिगत साम्रागी र मूल्याङकनहरुको परिणाम दिन्छ।यस अभिवन दृष्टिकोणको प्राथमिक लक्ष्य प्रत्येक विधार्थिको विशेष आवश्यकताहरु पूरा गरेर सिकाइ परिणामहरु बनाउनु हो ।अनुकूल शैक्षिक साम्रागीहरु डेलिभर गरेर, यी एआई संचालित प्रणालीहरुले विविध सिकाउने शैलीहरु गतिहरुलाई सम्बोधन गर्दछ अझ प्रभावकारी र आकर्षण सिकाइ वातावरण बढावा दिन्छ।

यस अभिनव दृष्टिकोणको प्राथमिक लक्ष्य प्रत्येक विधार्थीको विशेष आवश्यकताहरु पूरा गरेर सिकाइ परिणामहरु बढाउनुहोस।अनुकूल शैक्षिक सामाग्री डेलिभर गरेर यी एआई संचालित प्रणलीहरुले विविध सिकाउने शैलीहरु गतिहरुलाई सम्बोधन गर्दछ,अझ प्रभावकारी र आर्कषक सिकाइ वातावरणलाई बढावा दिन्छ।यसबाहेक शिक्षामा एआईको एकीकरणले नेपालमा गुणस्तरीय शिक्षामा पहुँचलाई प्रजातान्त्रिक बनाउन खोजेको छ।टेक्नोलोजीको फाइदा उठाएर यी प्लेटफर्महरुले दुर्गम क्षेत्रहरु र सेवा नपुगेका समुदायहरुमा पुग्न, शैक्षिक असमानताहरु हटाउन र थप समानुपातिक सिकाइ अवसरहरु प्रदान गर्न सक्छन् समग्रमा, नेपालको शैक्षिक परिदृशयमा AI को इनफ्युजनले व्यक्तिगत र समावेशी सिकाइ पद्धतितर्फ आशजनक परिवर्तनलाई प्रतिनिधित्व गर्दछ।यी प्रगतिहरुले सिकाई अनुभवहरुलाई अनुकूल गर्न र देशभरका विधार्थिहरुका लागि शैक्षिक नतिजाहरु सुधार गर्न प्रयास गर्नछन्।

सार्वजनिक सुरक्षा

द्रुत रुपमा, बढदै गइरहेको सहरी क्षेत्रमा सडक सुरक्षा बढाउनको लागि AI नेपालमा विशेष रुपमा उपयोगी हुन सक्छ।प्रशिक्षित एल्गोरिदिमले रुपमा ट्राफिक नियम उल्लङ्घनहरु पत्ता लगाउन र अधिकारीहरुलाई सूचित गर्न सक्छ।यी प्रणालीहरुले सवारीसाधनको घनत्वको आधारमा भीडभाड भएका क्षेत्रमा ट्राफिक संकेतहरु पनि व्यवस्थापन गर्न सक्छन्।यसबाहेक राम्ररी प्रशिक्षित एआई एल्गोरिदमहरुले स्याटेलाइट छविहरु र सेन्सरहरुबाट डाटा प्रयोग गरेर नदीको स्तरहरु निगरानी गर्न सक्छ,बाढी आउनु अघि नै भविष्यवाणी गर्न प्रारम्भिक निकासीलाई सहज बनाउन सक्छ।AI ले कुशल निकासी मार्गहरुको योजना बनाउन र सुरक्षित क्षेत्रहरु पहिचान गर्न पनि पद्दत गर्न सक्छ,विपद् तयारीलाई बढाउँदै ।थप रुपमा एआई उपकरणहरुले हावा र पानीमा प्रदुषण स्तरहरु निगरानी गर्न सक्छ ,खतरनाक अवस्थाहरुको बारेमा तत्काल चतावनीहरु प्रदान गर्दछ।

वन्यजन्तु संरक्षण

नेपालमा लोपोन्मुख प्रजातीको सूचीमा रहेका विशेष संरक्षण आवश्यक पर्ने आकर्षक प्रजातिहरुको घर हो ।नेपालमा सशरुख बल र एआई सहितको उन्नत प्रविधिको प्रयोग मार्फत यी प्रजातिहरुको कुशलतापूर्वक संरक्षण गरिरहेको छ।मोशन सेन्सर र रियल टाइम ट्रयाकहरु जस्ता एआई उपकरणहरु नेपालले शिकारीहरुको स्थान पत्ता लगाउन वन्यजन्तु सुरक्षाको सुरक्षाको लागि सचेत अधिकारीहरुलाई प्रयोग गरिन्छ।AI क्षमताहरु भएका उच्च गुणस्तरका ड्रोनहरु जङ्गली आगोको निगरानी गर्न, गस्तीको योजना बनाउन र सुरक्षा सुनुश्चित गर्न प्रयोग गर्न सकिन्छ ।तिनीहरु वास्तविक समयमा शिकार गतिविधिहरु ट्रेस  गर्न र अधिकारहरुलाई सचेत गर्न पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ।AI एल्गोरिदिमहरु चरा ,उभयचर र अन्य स्वर प्रजातिहरुलाई जनसंख्या निगरानी गर्न मद्दत गर्दै विशिष्ट पशु कलहरु पत्ता लगाउन र पहिचान गर्न अडियो रेकर्डङ्हरु विश्लेषण गर्न सक्छन्।एआई उपकरणहरु पशु गणनाहरु सञ्चालन गर्नका लागि पनि अत्यन्त उपयोगी छन् ,जुन तिनीहरुको सुरक्षाको महत्वपूर्ण पक्ष हो ।

ई –शासन

AI ले नेपालका नागरिकहरुका लागि विभिन्न सेवाहरु सुधार गर्न प्रशस्त सम्भावनाहरु प्रदान गर्दछ।एआई संचालित च्याट बटहरु र भर्चुअल सहायकहरुले कुशलतापूर्वक सोधपुछहरु ह्यान्डल गर्न ,जानकारी प्रदान गर्न,  र साझा प्रश्नहरुमा सहयोगयसबाहेक एआईले कागजात प्रशोधन अपोइन्ट समयतालिका र डाटा प्रविधि जस्ता प्रशासनिक कार्यलयहरुलाई स्वचालित गर्न सक्छ।यो बढेको दक्षताले सरकारी कर्मचारीहरुलाई थप जटिल कार्यहरु र रणनीतिक पहलहरुमा ध्यान केन्द्रित गर्न अनुमति दिन्छ।नमस्ते सरकार ,स्मार्ट ड्राइभिङ लाइसेन्स, नागरिक एप, अनलाईन दर्ता प्रणाली, र MDMS जस्ता पहलहरु पहिले चलिरेहेका छन्  ,अझै धेरै बाँकी छ। एआई टेक्नोलोजीलाई पूर्ण रुपमा अंगालेर नेपालको यी प्रक्रियाहरुलाई सुव्यवस्थित बनाउन सक्छ, सार्वजनिक सेवाहरुलाई अझ प्रभावकारी र प्रयोगकर्ता मैत्री बनाउदै , अन्ततःनागरिकहरुले सामान गर्ने झन्झटलाई कम गर्न सक्छ।

कानून र कानूनी क्षेत्र

एआई  उपकरणहरुले कानूनी पाठहरु मुद्दा कानूनहरु र नियमहरुको विशाल मात्राको द्रुत रुपमा विशलेषण गरेर सान्दर्भिक जानकारी र उदाहरण फेला पार्न वकीलरुलाई सहयोग गरेर कानूनी क्षेत्रमा क्रान्तिकारी परिवर्तन गर्न सक्छ।थप रुपमा AI ले प्रमुख ,खण्डहरु र सम्भावित मुद्दाहरु पहिचान गर्न,समय बचत गर्न र मानव त्रुटि कम गर्न सक्छ।यसबाहेक एआई संचालित च्याटबटहरुले आधारभूत कानूनी सल्लाह प्रदान गर्न सक्छ्,सामान्य कानूनी प्रश्नहरुको जवाफ दिन सक्छन्,र कानूनी प्रक्रयाहरु मार्फत प्रयोगकर्ताहरुलाई मार्गदर्शन गर्न सक्छन् ,जसले वकिल खर्च गर्न नस्कनेरुका लागि न्यायमा पहुँच सुधार गर्दछ।यसबाहेक ,AI ले अनलाईन विवाद समाधान प्लेटफर्महरुलाई सुविधा दिन सक्छ,जसले परम्परागत अदालतर्फ कारवाहीको लागि छिटो र अधिक लागत प्रभावी विकल्प प्रदान गर्दछ।यी प्रगतिहरुले सामूहिक रुपमा कानूनी प्रणालीको दक्षत ,पहुँच र समग्र प्रभावकारितलाई बढाउँछन्।

नेपालको अदालतको ऐतिहासिक फैसला

भुर्चुअल अदालतको सुनुवाई र कानूनी कारहीका लागि प्रणाली लागू गरेर नेपालले भर्खरै अनलाइन मुद्दासम्बन्ध ऐतिहासिक निर्णय गरेको छ।यो पहल न्यायपालिकाको आधुनिकीकरण र न्यायमा पहुँच सुधार गर्ने बृहत् प्रयासको एक हिस्सा थियो,विशेष गरी कोभिड १९ महामारीको सन्दर्भमा।

नेपालको सर्वोच्च अदालतको अनलाइन मुद्दालाई अनुमोदन र सहजीकरण गर्ने निर्णय देशको कानूनी प्रणालीको लागि महत्वपूर्ण कदमको रुपमा चिन्ह लगाउँछ।यस कदमले भौतिक उपस्थिति बिना न्यायिक प्रक्रियाहरु जारी राख्न अनुमति दिन्छ,जुन संकटको समयमा महत्वपूर्ण छ र कानूनी कार्यवाहीको दक्षत र पहुँच बढाउनको लागि।

अनलाइन मुद्दामा यो संक्रमणले अदालतको सुनुवाइको लागि भिडियो कन्फरेनिस्ङको प्रयोग ,कागजातहरुको डिजिटल पेस र अनलाइन केस व्यवस्थापन प्रणालीहरु समावेश गर्दछ।यी प्राविधिक विकासहरुले ढिलाई कम गर्ने ,पारदर्शित बढाउन र कानूनी प्रक्रियालाई जनताका लागि विशेष गरी दुर्गम क्षेत्रहरुमा बस्नेहरुका लागि थप पहुँचयोग्य बनाउन लक्ष्य राखेका छन्।नेपालमा अनलाइन मुद्दाको कार्यान्वयनले न्यायिक प्रक्रियाको निरन्तरता सुनिश्चित गर्न र विधिको शासन कायम राख्न प्रविधिलाई अंगाल्ने देशको प्रतिबद्धता देखाउँछ।यस विकासलाई कानूनी प्रणालीको आधुनिकीरण स सबै नागरिकको न्यायमा पहुँच सुधार गर्ने दिशामा प्रगतिशील कदमको रुपमा हेरिएको छ।

अन्य क्षेत्र

एआई एप्लिकेसनहरु कुनै विशेष सीमीत छैनन् तर विभिन्न क्षेत्रहरुमा विविधीकरण गर्न सकिन्छ ।पर्यटनमा, AI ले होटलहरुको सूचीहरु संकलन गरेर यात्रा योजनाहरु सिर्जना गरेर लाइभ स्थान ट्रयाकिङको साथ सुरक्षा उपायहरु व्यवस्थित गरेर ,विशिष्ट ठाउँहरु कला र शास्त्रहरु बारे विस्तृत जानकारी प्रदान गरेर अनुभव बढाउन सक्छ।व्यवसायमा ,AI ले डाटा प्रशिक्षण मार्फत नयाँ स्टार्ट अपहरुको स्थापनलाई समर्थन गर्न सक्छ,जसले उधामीहरुलाई विभिन्न सामाजिक मिडिया प्लेटफर्महरुमा लक्षित विज्ञापनहरु चलाउन अनुमति दिन्छ।कानून प्रवर्तनका लागि ,एआईलेकर्मचारीहरुलाई निगरानी गस्ती र अपराध अनुसन्धानमा सहयोग गर्न सक्छ।त्यस्तै सेनाले सीमामा शंकास्पद गतिविधिहरु स्वतःपत्ता लगाउन AI प्रयोग गर्न सक्छ।

सामाजिक सञ्जालमा AI लाई अप्राकृतिक भिड र हिंसा नियन्त्रण गर्न मद्दत गर्दै घृणित  च्यानलहरु र सामग्रीहरु स्वत पत्ता लगाउन र हटाउन प्रयोग गर्न सकिन्छ।सम्रगमा एआईको व्यापक दायरा छ र यसले नेपाल जस्तो देशलाई विभिन्न क्षेत्रहरुमा सुधार गरी समग्र दक्षत अभिवृद्धि गरेर धेरै फाइदा लिन सक्छ।

नेपालको वर्तमान अवस्था

एआई विकास तर्फ नेपालको यात्रा बेबी पाइलाहरु संगै अगाडि बढिरहेको देखिन्छ।सन् २०२२ को एआई रेडिनेस इन्डेक्स मा नेपाल १८१ देशमध्ये १५० औ स्थानमा छःजसले डिजटल सीप र शिक्षामा रेहेको खाडललाई सम्बोधन गर्नुपर्ने त्तकाल आवश्यकता देखाउँछछ।यस क्षेत्रमा पर्याप्त प्रशिक्षित जनशक्तिको आवश्यक भएकाले ऐन ,नियम ,नियम कार्यविधि नीति दिशानिर्देश आदि निर्माण गर्न आवश्यक छ। हालै तयार पारिएको अवधारणापत्र जसले आदर्श रुपमा एआई र प्रविधिको प्रभावकारी उपयोगका लागि स्पष्ट रुपरेखा उपलब्ध गराउनुपर्छ ।यसका अन्तर्निहित चुनौतिहरुको सामाना गर्नु एउटा अस्थायी सुरुवात मात्र हो जस्तो देखिन्छ।सञ्चार तथा सूचना प्रविधि मन्त्रालयका सहसचिव अनिलकुमार दत्तको संयोजकत्वमा गठित प्राविधिक समितिले विषयक लागि आवश्यक त्तकाल र व्यापकताको अभाव देखिन्छ।जबकि प्रतिवेदनले साइबर सुरक्षा डाटा सुरक्षा र गोपनीयताका लागि नीतिहरु लागू गर्ने जस्ता आवश्यक कार्यहरु सिफारिस गर्दछ र राष्ट्रिय एआई रणनीति र डाटा सुरक्षा ढाँचाको सुझाव दिन्छ,यो बलियो योजना भन्दा प्रारम्भिक स्केच जस्तो लाग्छ।

यसबाहेक एआई जानकारीको लागि एकीकृत राष्ट्रिय पोर्टलको वकालत ,एआई अनुसन्धान र विकासलाई प्राथमिकता दिदै र पारदर्शिता जवाफदेहिता र एआईमा बढेका लगानी प्रवद्धर्न प्रशंसनीय भए पनि कार्ययोग्य भन्दा बढी महत्वाकांक्षी देखिन्छ।केवल राम्रो अर्थपूर्ण बयानबाजीको सट्टा यी सुझावहरु ठोस कार्यहरुमा अनुवाद हुनेछन् भन्ने आशा गर्न सकिन्छ।स्मार्ट ट्राफिक व्यवस्थापन प्रणाली नागरिक एप स्मार्ट लाइसेन्स र मेरो स्कूल जस्ता पहलहरु नेपालमा डाटा व्यवस्थापन गर्ने एआई एप्सका उल्लेखनीय उदाहरण हुन्।यी पहलहरुमा उचित निरीक्षण र कार्यक्षमता सुनिश्चित गर्न प्रभावकारी कानून र नियमहरुको अभाव छ।आवश्यकतालाई हाइलाइट गर्दछ।